Đá quý Việt Nam là ngành công nghiệp non trẻ, chúng được phát hiện lần đầu tiên vào những năm 1980 của thế kỷ trước với các phát hiện đá ruby, saphia đầu tiên tại Lục Yên vào năm 1987 trong thời kỳ lập bản đồ địa chất. Tiếp theo là việc phát hiện mỏ đá ruby Quỳ Châu (Nghệ An) vào những năm 1990 và một loạt các điểm mỏ sapphia liên quan với basalt miền nam Việt Nam. Ruby, saphia chất lượng thương phẩm chính yếu được khai thác trong sa khoáng đồng hành với các khoáng chất khác như spinel, granat (ở các mỏ Lục Yên, Quỳ Châu) và zircon, peridot (miền nam Việt Nam). đối với đá quý đội ngũ II phải kể đến aquamarin, beryl, topaz, thạch anh, tektit, fluorit, opal, canxedon, tuamalin, nephrit, amazonit,… cũng tuần tự được phát hiện và khai thác.
Khai thác đá quý tại Việt Nam
Các loại đá quý nhóm I (RUBY, SAPHIA, KIM CƯƠNG, EMERALD) Các mỏ ruby và saphia Khu vực Yên Bái: Các phát hiện đầu tiên về khoáng vật corindon vào những năm 50 của thế kỷ 20 do các nhà địa chất phát hiện trong quá trình ra đời bản đồ địa chất 1/500.000 bờ cõi Việt Nam (do nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương làm chủ biên). Tuy vậy , khi đó chúng ta mới chỉ biết được đó là khoáng vật corindon bình thường và chưa ai biết được trị giá thực của chúng. Ngay từ thời xa xưa, tại huyện yên bình, tỉnh Yên Bái đã tồn tại một địa danh mang tên chợ Ngọc (khu vực này hiện giờ đang nằm dưới lòng hồ Thác Bà) và người ta kể lại rằng những dòng suối chảy qua khu vực trên được bắt nguồn từ Dãy Núi Con Voi chảy xuống khi đó những viên ruby màu đỏ kích cỡ lớn nằm rải rác dọc theo các dòng suối và người ta thường nhặt về bày trong tủ kính hoặc cho con nhỏ chơi. giả sử có mổ gà, mổ vịt ở khu vực này thì vẫn đôi khi phát hiện được ruby trong bao tử của chúng. Cho mãi đến cuối những năm 80 của thế kỷ trước chúng ta mới biệt được giá trị thực của ruby khi mà có những phát hiện lớn tại Lục Yên và người Thái bắt đầu sang Việt Nam để thu mua với giá rất cao.
Các mỏ đruby thuộc tỉnh Yên Bái nằm rải rác dọc theo quốc lộ 70 kéo dài từ thị xã Yên Bái lên huyện lỵ Lục Yên, với các điểm mỏlừng danh như Tân Hương (nơi khai thác được viên ruby Ngôi sao Việt Nam nặng 2.58kg và hiện được coi là bảo bối quốc gia , một mảnh vỡ nhỏ của viên này nặng 290cts được bán đấu giá năm 1999 với giá 290.000USD), Trúc Lâu (nơi khai thác được viên ruby sao nặng 1.96kg và cũng được coi là bảo vật Quốc gia) và Lục Yên (hiện nay các hoạt động khai thác vẫn đang tiếp tục). Tại Tân Hương ta có thể gặp ruby, spinel. Tại Trúc Lâu cũng thường là ruby sao và spinel, còn tại Lục Yên thì ngoài ruby, saphia ta có thể gặp nhiều loại đá quý khác như spinel, tuamalin, amazonit, granat,….
Còn tiếp…
